Dil / Language

Böbrek Taşı

 

Taş hastalığı günümüzde olduça sık görülmektedir. Bu durum modern hayatın getirdiği hareketsizlik, dengesiz beslenme, az su tüketimi gibi nedenlere bağlanabilir. 

 

 

Böbrek Taşı nasıl oluşur?

 

Böbrek taşlarının birçok nedeni vardır. Bunları kabaca metabolik nedenler, anatomik nedenler, enfeksiyonlar olarak 3 grupta toplayabiliriz. Aslında hemen tüm böbrek taşı oluşumu durumlarında ortak bir mekanizma vardır. Bu hepimizin idrarında bulunan çeşitli maddelerin fazla miktarda olması (örneğin hiperkalsiüri), idrarın atılamaması (örneğin idrar yollarında darlık) veya suyun az tüketilmesi gibi bazı nedenlerle tortu gibi dibe çökmesidir. Bu tortunun çeşitli minerallerden( örneğin kalsiyum) zengin bir içerikle kristalize olması durumuna hepimizin bildiği adı ile kum dökme denir. Ve eğer uygun bir ortam oluşur ise bu kristaller de birleşerek böbrek taşlarını oluşturur. Her erişkinin günde ortalama 2 litre su tüketmesinin tavsiye edilmesinin önemli nedenlerinden birisi de budur. En sık görülen taşlar kalsiyum taşlarıdır. Yüksek miktarda D vitamini kullanılması da günümüzde sık görülen bir kalsiyum taşı nedenidir. Bunun dışında ürik asit, sistin, struvit ( enfeksiyon taşı) ve daha nadir görülen taş çeşitleri mevcuttur. 

 

Böbrek taşına bağlı yakınmalar nelerdir?

 

Böbrek taşları özellikle hareketlendiği zaman, bulunduğu bölgede idrar tıkanıklığı yaratırsa, idrar kanalına girerse özellikle sırt ve yan bölgelerde ciddi ağrı ( renal kolik) sebebi olabilir.  İdrarda kanama ve yanma görülebilir. Aynı zamanda böbrek ve idrar yolu  sinirlerinin mide ile aynı kökenli olması nedeniyle bulantı ve kusma gibi semptomlar da yaratabilir.

 

Böbrek taşı tanısı nasıl konulur?

 

Böbrek taşlarında tanı konması için mutlaka bir görüntüleme yöntemi kullanılmalıdır. Şüphe olan herkese öncelikle bir üriner sistem ultrasonu (USG) yapılır. Bu ultrasonografi ile böbrekler, üreterler ve mesane değerlendirilir. Ultrason böbreğin durumunu göstermede iyi bir tetkik olsa da taş konusunda altın standart değildir. Bu konuda ilaçsız çekilecek bir bilgisayarlı tomografi (BT) en doğru sonucu verecektir.  BT ile hem taşın yerleşimi ve boyutu değerlendirilebilir, hem de idrar yolları ve böbreğin durumu görülebilir. 

 

Böbrek Taşı olan kişilere hangi tetkikleri yapılmalıdır?

 

Böbrek Taşı olan herkesin mutlaka idrar tahlili ( TİT) , kanda üre ve kreatinin ( böbrek fonksiyon testleri) ve USG / BT gibi bir görüntüleme yöntemi yapılmalıdır. Bunlar olmazsa olmazlardır. Bunların sonuçlarına göre ek tetkikler istenebilir. 

 

Böbrek taşı önlenebilir mi? Taş için diyet yapmak gerekir mi?

 

 Birçok böbrek taşını önlemek mümkün. Öncelikle böbrek taşının oluşma sebebini bulmamız gerekir. Bunun için bütün böbrek taşı hastalarının metabolik analizinin ( idrar ve kan testleri ile mümkünse taş örneğinin incelenmesi) yapılması gereklidir. Eğer böbrek taşı oluşumuna metabolik bir neden bulunursa bunu ilaç tedavisi ile engellemek ve bir daha böbrek taşı oluşmasını önlemek mümkün olabilir. Ayrıca eğer böbrek taşı oluşumuna neden olan anatomik bir problem ( örneğin idrar yollarında daralma) var ise, bunun da tedavi edilmesi böbrek taşının tekrar oluşmasını önleyecektir.

Böbrek taşı oluşumunu engellemek için her ne kadar bu analizlerin yapılması gerekse de en önemli diyet kuralı günlük su alımının 2 litre civarında olmasıdır. Bunun dışında hayvansal gıdaların az alınması, akdeniz tipi diyet önerilir. Kafeinli içecekler, kuruyemiş, yüksek miktarda D vitamini , süt ve süt ürünlerinin fazla miktarı ise taş oluşumunu kolaylaştıracaktır.

 

Bütün böbrek taşları tedavi edilmeli midir?

 

Hayır. hangi taşların tedavi gerektireceğine üroloji uzmanı doktorunuz karar verecektir. Böbrek fonksiyonlarını bozan, böbreğe zarar veren, idrar yollarında genişlemeye ( hidronefroz) neden olan, şiddetli ağrıya neden olan taşlara en kısa zamanda müdahale edilir. Ancak yıllarca hiçbir semptom yaratmadan sadece takip edilebilen taşlar da vardır. 

 

Taşlar nasıl tedavi edilir?

 

1-Medikal Tedavi, bekleyerek taş düşürme

5 mm.ye kadar olan taşların büyük çoğunluğu verilen ağrı kesici, antispazmodik ilaç tedavisi ve bol sıvı alımı ile düşürülebilir. Taşın boyutu büyüdükçe müdahalesiz düşürme olasılığı azalır.
 

2-ESWL (Vücut dışından şok dalgaları ile taş kırma)

 Vücut dışında oluşturulan şok dalgaları taş üzerine odaklanarak tedavi sırasında mümkün olduğunca taş küçük parçalara bölünür. Daha sonra bu parçaların idrarla atılması beklenir. İşlem sırasında duyulan ağrıyı azaltmak için çoğunlukla sakinleştirici ilaç kullanılması veya hafif bir anestezi verilmesi gerekebilir. ESWL sonrası taş parçacıklarının dökülmesi günler hatta bazen haftalar sürebilir. Bu yöntemde taşın ne kadar küçük parçlara ayrılacağı öngörülemediği için takip eden dönemde sıkıntılar yaşanabilir. Bu süreçte hastalar ağrı hissedebilir ve idrar yolu iltihabı gelişebilir. Çok ender de olsa üreter kanalında kumlar birikerek dökülmesinde gecikme olabilir (kum yolu, taş yolu) ve bu durum ek tedavi gerektirebilir. 
 

3-Perkütan Nefrolitotripsi (PCNL, Kapalı Böbrek Taşı Ameliyatı)

 

     Perkütan böbrek taşı cerrahisi eğer endoskopik lazer ile tedavi yapılamıyorsa kullanılan bir tekniktir. Bu yöntemde özellikle böbreğin alt kısmındaki büyük taşlara müdahale yapılmaktadır. Endoskopiye göre çok daha invaziv bir teknik olmasına rağmen daha çok eski yıllarda kullanılan açık ameliyata göre çok daha konforludur. Endoskopik cerrahinin aksine taşların dökülmesini beklemek yerine taşlar hastanın sırtının yan bölgesinde açılan bir delikten dışarı alınmaktadır. Ameliyatta kanama riskine karşı mutlaka kan hazır bulundurulur. Ameliyat sonrası da 3-5 gün kadar hastanede yatış gerektirir. 

 

4-Üretoroskopi

Üreter kanalı içerisindeki taşlar düşmezse idrar yolundan üreteroskop denilen aletler yardımıyla girilerek tedavi edilebilirler. Rijid yani sert üreteroskoplar ile dış idrar yolu ve mesane geçilip üreter içine girilirek taşlar Holmium lazer veya pnömotik taş kırıcı ile kırılarak tedavi edilir. Bu üreteroskoplar ile alt ve orta üreterdeki taşlar tedavi edilebilirler. Fleksibl yani kıvrılabilen üreteroskoplar ise uçları çeşitli yönlerde ve açılarda döndürülebildiğinden hem üst üreterdeki, hem de böbrek içinde havuzcuk ve kalis adı verilen ceplerdeki taşların tedavisinde kullanılırlar. Üretereroskopik taş tedavisi sonrası hastalar aynı gün veya bir gün sonra evlerine taburcu edilirler.

 

5-Fleksibl Üreterorenoskopi ( Endoskopik Böbrek Taşı Cerrahisi ) 

Üreterden böbreğe ince kablo şeklinde bir cihaz ile erişilir. Taş endoskopik olarak görüntülendikten sonra lazer ile kum haline gelene kadar kırılır. Takiben idrar yolu ile kendiliğinden dökülmesi sağlanır. Bu yöntem tüm böbrek taşı tedavileri arasında hasta açısından en kolay ve başarılı olan yöntemdir. Yüksek teknoloji ve deneyim gerektirir. Ehil ellerde yapıldığı takdirde başarısı çok yüksektir. 

 

6- Açık Ameliyat 

Günümüzde teknolojik ilerlemelerin sayesinde açık taş ameliyatları neredeyse hiç yapılmamaktadır. Ancak yine de 4 cm'den büyük olan taşların tek seansta tedavi edilmesi ve taşı yerleşiminin endoskopik tedavilere imkan vermemesi gibi durumlarda uygulanmaktadır.